Edward P. Joseph, ligjërues në Universitetin Johns Hopkins në SHBA, flet në një intervistë për Radion Evropa e Lirë për ndikimin që mund ta ketë rezultati i zgjedhjeve në Shtetet e Bashkuara në Ballkanin Perëndimor.
Joseph thotë se rikthimi i mundshëm i Donald Trumpit në presidencë, mund të çojë në ndryshime drastike në politikën e jashtme të SHBA-së. Në atë rast, ai nuk e përjashton mundësinë e një marrëveshjeje me Rusinë për Ukrainën, që, siç thotë, do të ndikonte drejtpërdrejt në Ballkan.
PĂ«r fitoren e mundshme tĂ« Kamala Harrisit nuk Ă«shtĂ« i sigurt se çfarĂ« do tĂ« sillte, por, sipas tij, do tĂ« ishte e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« Harris ta adresonte âparadoksin ballkanikâ.
âPas pushtimit rus tĂ« UkrainĂ«s nĂ« shkurt tĂ« vitit 2022, PerĂ«ndimi Ă«shtĂ« mĂ« i fuqishĂ«m dhe mĂ« i bashkuar dhe Rusia Ă«shtĂ« mĂ« e dobĂ«t dhe mĂ« e izoluar, ndĂ«rsa situata nĂ« Ballkan Ă«shtĂ« pĂ«rkeqĂ«suar. Ky Ă«shtĂ« paradoksi ballkanikâ, thotĂ« Joseph.
Ai flet edhe për vizitën e shefit të CIA-s, William Burns, javën e kaluar në disa vende të Ballkanit.
Radio Evropa e LirĂ«: Fushata zgjedhore nĂ« SHBA po merr hov, ndĂ«rkohĂ« qĂ« gara mes dy kandidatĂ«ve Ă«shtĂ« tejet e ngushtĂ«. Ka shumĂ« pasiguri â sondazhet nxjerrin nĂ« epĂ«rsi herĂ« Harrisin, herĂ« Trumpin. Sa ndihet kjo pasiguri nĂ« rajonin e Ballkanit PerĂ«ndimor?
Edward P. Joseph: Fakti qĂ« gara Ă«shtĂ« e ngushtĂ«, nuk e ndikon Ballkanin, por e ndikon perspektiva e rikthimit tĂ« Donald Trumpit nĂ« presidencĂ«. Cilido kandidat tjetĂ«r republikan tĂ« ishte â qoftĂ« tĂ« kaluarit si Mitt Romney apo George Bush, apo tĂ« mĂ«vonshmit si Marco Rubio apo Nikki Haley â ju nuk do tĂ« mĂ« pyesnit nĂ«se kjo zgjedhje do ta ndikonte Ballkanin. Do tĂ« ishte me interes pĂ«r Ballkanin, por nuk do tĂ« ndikonte nĂ« Ballkan.
Ajo qĂ« e prek rajonin, Ă«shtĂ« perspektiva e rikthimit tĂ« Donald Trumpit dhe qasja thelbĂ«sisht tjetĂ«r ndaj politikĂ«s sĂ« jashtme dhe ndaj rolit tĂ« AmerikĂ«s nĂ« botĂ«. Kjo, padyshim, do tĂ« ndikonte nĂ« Ballkan dhe nĂ« pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« botĂ«s. Sepse, [nĂ« atĂ« rast] ekziston perspektiva e njĂ« aleance krejt tjetĂ«r â e njĂ« aleance me autokratĂ« â qĂ« do tĂ« vinte nĂ« pikĂ«pyetje vazhdimin e qasjes sĂ« njĂ«jtĂ« ndaj [presidentit rus, Vladimir] Putin dhe ndaj UkrainĂ«s. NjĂ«jtĂ« do tĂ« ishte edhe me Ballkanin: do tĂ« vazhdohej apo do tĂ« lihej mĂ«njanĂ« pĂ«rkushtimi ndaj disa parimeve nĂ« Ballkan.
Radio Evropa e Lirë: Konkretisht, si do ta ndikonte Ballkanin rikthimi i mundshëm i Trumpit?
Edward P. Joseph: Një ndër çështjet kryesore me efekt në Ballkan, është Ukraina, lufta në Ukrainë. Ai [Trump] mund të përpiqet të arrijë marrëveshje me Rusinë për Ukrainën dhe ta shtyjë Ukrainën drejt një zgjidhjeje territoriale. Nëse e bën këtë, duke treguar një lloj marrëdhënieje miqësore me Putinin, kjo ndikon menjëherë në Ballkan. Sepse, aleanca me autokratë si Putini nënkupton qasje më të butë ndaj [presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq. Për mendimin tim, edhe administrata e Bidenit ka qenë tejet e butë ndaj tij.
Duhet theksuar se Harris, kur e ka pranuar nominimin e PartisĂ« Demokratike nĂ« Ăikago, ka thĂ«nĂ« se nuk do tĂ« miqĂ«sohet me autokratĂ«.
Radio Evropa e LirĂ«: NĂ« politikĂ«n e jashtme, amerikanĂ«t kanĂ« çështje tĂ« mĂ«dha nĂ« agjendĂ« â ju e pĂ«rmendet luftĂ«n nĂ« UkrainĂ«, pastaj Ă«shtĂ« lufta nĂ« GazĂ«. NĂ« krejt kĂ«tĂ« vorbull ngjarjesh, ata kanĂ« kthyer vĂ«mendjen edhe kah Ballkani â gjĂ« tĂ« cilĂ«n mund tĂ« themi se e dĂ«shmon edhe vizita e shefit tĂ« CIA-s, javĂ«n e kaluarâŠ
Edward P. Joseph: Ajo qĂ« mund tĂ« nxjerrim nga kjo vizitĂ«, Ă«shtĂ« shqetĂ«simi i vazhdueshĂ«m i administratĂ«s Biden pĂ«r Ballkanin. Duhet kujtuar se nĂ« fillim tĂ« kĂ«saj administrate, ka pasur zyrtarĂ« qĂ« e kanĂ« thĂ«nĂ« publikisht nĂ« seanca dĂ«gjimore tĂ« Kongresit se nuk ka ndonjĂ« arsye pĂ«r tâu shqetĂ«suar pĂ«r konflikte nĂ« Ballkan. Tani, nĂ« gusht tĂ« vitit 2024, keni drejtorin e CIA-s, i cili Ă«shtĂ« i pĂ«rfshirĂ« nĂ« negociatat jashtĂ«zakonisht komplekse pĂ«r armĂ«pushimin [nĂ« GazĂ«], qĂ« shkon nĂ« sĂ« paku tri kryeqytete tĂ« Ballkanit.
Arsyeja që ka shkuar nuk ka të bëjë me mbajtjen e interesimit në rajon, por ka të bëjë me brengat dhe shqetësimet për të. Dhe kjo dallon nga ajo që kemi dëgjuar në fillim të administratës Biden.
Radio Evropa e Lirë: A po përpiqet SHBA-ja të përfundojë ndonjë gjë në Ballkan përpara zgjedhjeve?
Edward P. Joseph: UnĂ« nuk e shoh kĂ«shtu. Do tĂ« ishte mirĂ« sikur tĂ« ishte dhe sikur tĂ« kishte ndonjĂ« iniciativĂ«, por unĂ« nuk e shoh vizitĂ«n e Burnsit nĂ« kĂ«tĂ« kontekst. Ajo ishte njĂ« vizitĂ« pĂ«r frenim, pĂ«r tâi paralajmĂ«ruar aktorĂ«t si [presidenti i RepublikĂ«s SĂ«rpska, Millorad] Dodik dhe tĂ« tjerĂ«t qĂ« do tĂ« mund tĂ« merrnin hapa destabilizues. Dhe, Burns Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rçues shumĂ« i mirĂ« i mesazheve.
Dërgimi i tij ka qenë një veprim i mirë, por unë nuk e shoh atë si pjesë të ndonjë misioni të shpëtimit, apo të ndonjë zgjidhjeje.
NĂ«se ka nisma tĂ« fshehta, do tĂ« ishte mirĂ«, por nuk i shoh ato si qĂ«llim tĂ« vizitĂ«s sĂ« tij. PĂ«r mua, ajo ishte njĂ« paralajmĂ«rim i ashpĂ«r pĂ«r ata qĂ« do tâi pĂ«rkeqĂ«sonin gjĂ«rat, dhe jo pĂ«r tâi pĂ«rmirĂ«suar gjĂ«rat ose pĂ«r tĂ« mbyllur çështje tĂ« hapura.
Radio Evropa e Lirë: Për çfarë mendoni se mund të ketë diskutuar Burns në Kosovë?
Edward P. Joseph: Shikojeni fotografinë që është publikuar. Keni parë Burnsin të ulur pranë kryeministrit [të Kosovës, Albin] Kurti. Në të djathtë të Burnsit ka qenë ambasadori [i Shteteve të Bashkuara në Kosovë, Jeffrey] Hovenier, duke marrë shënime.
Unë mendoj se ajo që Burns i ka thënë Kurtit, është mesazhi që ka dhënë edhe ambasadori Hovenier për të mos ndërmarrë veprime të njëanshme dhe për të mos destabilizuar rajonin.
Si drejtor i CIA-s, Burns mund të ketë kërkuar edhe rritjen e ndërgjegjësimit për aktivitetet dhe interesimin e Rusisë në rajon.
NĂ« anĂ«n tjetĂ«r, Kurti mund tâi ketĂ« bĂ«rĂ« presion Burnsit pĂ«r pozicionin e SHBA-sĂ« ndaj Vuçiqit dhe pĂ«r rastin e sulmit nĂ« BanjskĂ«. Sepse, Burns Ă«shtĂ« personi ideal pĂ«r tâu pyetur nĂ« lidhje me BanjskĂ«n, çfarĂ« ka ditur Vuçiq dhe cili ka qenĂ« roli i tij. Ky mund tĂ« ketĂ« qenĂ« njĂ« moment ideal pĂ«r ta ngritur kĂ«tĂ« çështje. Nuk e di nĂ«se Kurti e ka bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«, por shefi i CIA-s Ă«shtĂ« personi ideal.
UnĂ« besoj qĂ« edhe nĂ« Beograd, Burns ka pasur njĂ« takim tĂ« hapur me Vuçiqin, ku me terma tĂ« qartĂ« ia ka bĂ«rĂ« tĂ« ditur se ne e dimĂ« se çfarĂ« ka ndodhur nĂ« BanjskĂ«, e dimĂ« se cili ka qenĂ« roli juaj president Vuçiq dhe i dimĂ« aktivitetet e figurave tĂ« tjera nĂ« QeverinĂ« tuaj. Pra, e dimĂ« se çfarĂ« ka bĂ«rĂ« Qeveria juaj pĂ«r tĂ« destabilizuar situatĂ«n dhe ne presim qĂ« tâi ndaloni ato veprime.
Unë shpresoj që Burns ta ketë thënë këtë në Beograd, por, sigurisht, ato janë takime konfidenciale dhe nuk e di.
Radio Evropa e Lirë: A mendoni se kjo vizitë do të ndryshojë ndonjë gjë në raportet Kosovë-Serbi?
Edward P. Joseph: Ndoshta jo nĂ« mĂ«nyrĂ« drastike menjĂ«herĂ«, por ka potencial. Sepse, nĂ«se Kurti dhe Vuçiq e kuptojnĂ« qartazi se Shtetet e Bashkuara e dinĂ« â dhe normalisht e dinĂ« sepse Burns Ă«shtĂ« shef i inteligjencĂ«s â se cilat veprime e destabilizojnĂ« situatĂ«n dhe se SHBA-ja nuk do tâi tolerojĂ« ato, atĂ«herĂ« njĂ« gjĂ« e tillĂ« mund tâi largojĂ« disa tundime nga tryeza dhe ndoshta ta ripĂ«rqendrojĂ« vĂ«mendjen te bashkĂ«punimi. Mendoj kĂ«shtu potencialisht, por nuk shoh diçka tĂ« menjĂ«hershme apo dramatike.
Radio Evropa e Lirë: Në Bosnje, njëri entitet udhëhiqet nga njerëz që janë në listën e zezë të SHBA-së, por edhe në Qeverinë e Serbisë ka persona të tillë. A mund të arrihet diçka me këta njerëz?
Edward P. Joseph: Unë shpresoj. Kemi indikacione se vizita e Burnsit i ka pasur disa efekte, sepse Dodik ka deklaruar më pas se qëllim i Republikës Sërpska nuk ka qenë kurrë ndarja nga pjesa tjetër e Bosnje e Hercegovinës. Kjo më sugjeron të mendoj se mesazhi i Burnsit në Banja Llukë ka pasur ndikim.
Në Beograd, nuk jam i sigurt se është marrë mesazhi, sepse administrata Biden ka qasje konfliktuale ndaj Beogradit, ndryshe prej Banja Llukës. Zyrtarë të caktuar amerikanë e lavdërojnë vazhdimisht Qeverinë e Serbisë për atë që bën, për shembull, në Ukrainë.
Radio Evropa e LirĂ«: FolĂ«t mĂ« herĂ«t pĂ«r ndikimin e fitores sĂ« mundshme tĂ« Trumpit nĂ« Ballkan. Dua tâju pyes pĂ«r fitoren e mundshme tĂ« Harrisit. Si do ta ndikonte ajo Ballkanin dhe problemin mes KosovĂ«s dhe SerbisĂ« konkretisht?
Edward P. Joseph: Nuk e di përgjigjen në këtë pyetje dhe nuk e di nëse do të jetë një vazhdimësi e qasjes së Bidenit, e cila në disa aspekte ka qenë vazhdimësi e qasjes së Trumpit. Trump ka shtyrë përpara mini-Schengenin, Biden ka shtyrë përpara Ballkanin e Hapur.
Situata nĂ« Ballkan Ă«shtĂ« pĂ«rkeqĂ«suar dhe nĂ«se Harris do tâi marrĂ« parasysh vĂ«shtirĂ«sitĂ« qĂ« Biden ka hasur nĂ« Ballkan qĂ« nga fillimi i luftĂ«s nĂ« UkrainĂ« dhe do tĂ« provojĂ« diçka ndryshe, nuk e di.
Radio Evropa e Lirë: Mendoni se SHBA-ja duhet të angazhohet më shumë në Ballkan?
Edward P. Joseph: NĂ«se mĂ« pyesni se çfarĂ« do tĂ« duhej tĂ« bĂ«nte Harris⊠ajo duhet tâi shqyrtojĂ« me kujdes vĂ«shtirĂ«sitĂ« qĂ« ka pasur administrata Biden dhe tĂ« pĂ«rballet me â siç e kam quajtur unĂ« nĂ« shkrimet e mia â paradoksin ballkanik. Ajo duhet tĂ« pĂ«rballet me paradoksin ballkanik.
E, çka është paradoksi ballkanik? Pas pushtimit rus të Ukrainës në shkurt të vitit 2022, Perëndimi është më i fuqishëm dhe më i bashkuar dhe Rusia është më e dobët dhe më e izoluar, ndërsa situata në Ballkan është përkeqësuar. Ky është paradoksi ballkanik. Pse situata në Ballkan është përkeqësuar kur Perëndimi është më i fortë dhe më i bashkuar dhe Rusia është më e dobët dhe më e izoluar? Pse raportet mes Kosovës dhe Serbisë janë edhe më të përkeqësuara? Pse situata e brendshme në Serbi është përkeqësuar? Pse janë përkeqësuar raportet mes Serbisë dhe Malit të Zi? Pse janë përkeqësuar raportet mes Serbisë dhe Kroacisë?⊠Kamala Harris dhe këshilltarët e saj do të duhej të përballeshin me paradoksin ballkanik. Dhe, ndryshe nga zyrtarë të lartë të administratës Biden, ata duhet të ndalojnë së pretenduari se ai nuk ekziston./Rel/
Grupi Balkanweb
Burimi informacionit @BalkanWeb: Lexo me shume ne : Bota Sot News botasot.co
